W latach 2016 – 2018 poprosiliśmy cenionych pisarzy i twórców o napisanie specjalnie dla FKŻ i Chederu opowiadań o Kazimierzu. Ukazały się one jako bezpłatne broszury z pojedynczymi opowiadaniami oraz jako zbiorczy tomik w specjalnej limitowanej edycji.
Chcieliśmy zobaczyć, jak legendarna (by nie rzec: kultowa) dzielnica żydowska Krakowa inspiruje współczesnych twórców. Na nasze zaproszenie odpowiedzieli Weronika Murek, Łukasz Orbitowski, Dominika Słowik, Michał Mądracki i Ula Palusińska, Julia Ain-Krupa, Wit Szostak, Artur Wabik i Mateusz Kołek, Jacek Dehnel i Zośka Papużanka.
Pięć z nich – dzięki współpracy z Radiem Kraków – zostało również zamienionych w słuchowiska. Czytane przez Annę Dymną, Beatę Schimscheiner i Tomasza Schimscheinera były emitowane na antenie Radia Kraków w cyklu „Z radiowej biblioteki”.
Teraz prezentujemy je Wam w formie podcastów – od 19 marca co tydzień będziecie mogli posłuchać ich na naszym profilu w serwisie Spotify, jak również tutaj, na naszej stronie internetowej oraz na YouTube, a wkrótce również w naszej festiwalowej aplikacji.
Najpierw zaczęły znikać psy.
„Jakby zapadły się pod ziemię”, mówili potem zrozpaczeni właściciele. „Na chwilę tylko spuściłem go ze smyczy”. „Musiał się zerwać, nawet nie zauważyłem”. „Byłem w sklepie, pewnie ktoś ukradł”. Cały Kazimierz obklejono ogłoszeniami. Kiedy rano szliśmy z tatą do pracy, z każdej latarni spoglądały na nas tęskniące psie oczy.
– Słyszała pani, że podobno dżuma? Epidemia… – szepnęła kobieta, która sprzedawała warzywa i owoce. Stałyśmy obo siebie przy Okrąglaku od kilku lat, ale nie miałam pojęcia, jak się nazywa. Roześmiałam się.
– Co Pani opowiada? Jaka dżuma?
– No dżuma, dlatego psy znikają.
kliknij obrazek, aby posłuchać w Spotify
Dominika Słowik debiutowała w 2015 roku powieścią „Atlas: Doppelganger”, nominowaną do Nagrody Literackiej Gdynia. Za swoją drugą książkę – „Zimowla” – otrzymała Paszport „Polityki” (2019).
Niedługo północ. Mamy czas na jeszcze jedną opowieść. Chcecie posłuchać o prawdziwym Kazimierzu? Po to przyszliście, prawda? W porządku. Ale jeśli liczycie na historyjki o synagogach, o monstrancji skradzionej z kościoła Bożego Ciała, o królach i Esterkach, jeśli macie smaka na piwo w Alchemii zagryzane zapieksem albo gęsią wątróbką przy muzyce klezmerów – trafiliście pod zły adres. Obiecałem wam prawdziwy Kazimierz i taki dostaniecie. Chodźcie ze mną. Noc wciąż młoda.
Widzicie ten wielki budynek z czerwonej cegły? (…) Tutaj się uczyłem, do osiemdziesiątego dziewiątego roku. Widzicie tam, za murem? Było tam boisko, takie betonowe, nam nie przeszkadzało i rżnęliśmy w nogę na przerwach.
kliknij obrazek, aby posłuchać w Spotify
Łukasz Orbitowski – autor sześciu powieści, m.in. „Inna dusza”, za którą w 2016 roku otrzymał Paszport „Polityki”. Dwukrotnie nominowany do Nagrody Literackiej Nike, raz do nagrody Miasta Gdynia.
Pies czujnie, bez ruchu wpatrywał się w białe drzwi. Jego sylwetka była spięta, gotowa do natychmiastowego skoku w wolność, gdy tylko na klamce pojawi się dłoń posiadająca ludzką umiejętność naciśnięcia i otwarcia świata. Naprężone mięśnie drżały, ale zwierzę czekało cierpliwie, wiedząc, że rytuały muszą się wypełnić do końca, podobnie jak jego psi pęcherz.
Introdukcją rytuału było jedno słowo: idziemy, które dziadek mówił do psa bardzo poważnym tonem i które dla psa oznaczało niezwłoczne ustawienie się przy drzwiach i co najmniej godzinę wpatrywania się w nieruchomą zwierzynę klamki oraz tortur przepełnionego pęcherza. Pan i jego pies nie uznawali bowiem identycznej interpretacji czasownika: iść.
kliknij obrazek, aby posłuchać w Spotify
Zośka Papużanka jest teatrolożką i nauczycielką języka polskiego. Jej debiutancka powieść „Szopka” (2012) przyniosła jej nominację do Paszportów „Polityki” i Nagrody Literackiej Nike, jest uznawana za najlepszy i najbardziej obiecujący debiut literacki roku.
Zbieram głosy, które ludzie gubią. Głosy niechciane nie gubią się przypadkiem, ktoś je porzuca i ucieka. Pomiędzy przemilczeniami i napomknieniami mówią o życiu, o jego sprutej podszewce. Te głosy nigdy nie doszły do głosu, zdławiono je i mogły ujawnić się tylko na chwilę w geście, grymasie, westchnieniu. Opowiadają o tym, co ukryte. Czasem chcą krzyczeć i przekrzyczeć ból, czasem tylko żalić się długo i nudno. Niektóre chcą, by pozwolić im milczeć, chrząknąć i przeprosić.
Są pełne furii, zakłopotania, skrzekliwe i gderliwe, rzadko piękne i dźwięczne. Na ogół nie są ciekawe, powtarzają te same słowa i koleje losu; nudzą. Czasem tylko kryją wartą uwagi tajemnicę.
Umiem słuchać, zbieram je wszystkie. Ludzie myślą, że się ich pozbyli jak zmiętej wizytówki czy paragonu z taniego hoteliku. Ale zdławione głosy nie znikają.
kliknij obrazek, aby posłuchać w Spotify
Wit Szostak jest z wykształcenia filozofem. Urodził się i mieszka w Krakowie. Jego powieści były nominowane do Literackiej Nagrody NIKE i Paszportów „Polityki”. Dumanowski doczekał się adaptacji radiowej (reż. Jan Klata) oraz dwóch teatralnych (Narodowy Stary Teatr w Krakowie).
– Tylko nie chcę wiedzieć – mówiła lekko łamiącym się głosem – wiesz, nie chcę wiedzieć kiedy. Tak rób, żebym nie wiedziała. A on tylko kiwał głową i pomrukiwał, niskim pomrukiwał tonem, tonem uspokajającym, tonem, który znaczył: „Nic się nie martw, wszystko będzie, jak chcesz, nic się nie bój”. Pomrukiwał tak, jak porozumiewają się ze sobą zwierzęta, jak jedno zwierzę w środku nocy zapewnia drugie, że ujdą pogoni, że jakoś się wykaraskają.
Za Plantami Dietlowskimi weszli w Augustiańską. Prowadził ją pod ramię, trzymając mocno, jakby się bał, że w ostatniej chwili odwróci się i ucieknie; prawie słyszał w głowie ten tupot. Miała na sobie jeszcze zimowy płaszcz, bo wieczory chłodne, kwiecień plecień – i przez ten płaszcz zimowy, porządny wciąż, ale bardzo już wytarty, czuł, jak dygotała. Potknęła się o nierówny bruk, podtrzymał ją, przystanęli na chwilę. Latarnia rzucała cytrynowe światło na liszajowatą ścianę kamienicy.
kliknij obrazek, aby posłuchać w Spotify
Jacek Dehnel – poeta, prozaik, tłumacz. Wydał m.in. osiem tomów poetyckich, przekłady (Larkin, James, Verdins, Fitzgerald, White), cztery powieści (Lala, Saturn, Matka Makryna, Krivoklat) i kilka tomów krótszych próz. Laureat m.in. Nagrody Kościelskich (2005) i Paszportu Polityki (2006), był pięciokrotnie nominowany do nagrody Nike, trzykrotnie do Angelusa, raz do Nagrody Szymborskiej. Prowadzi bloga Tajny detektyw i portal z kolekcją starej fotografii Awers-rewers.
Klikając na grafikę poniżej dowiecie się więcej o autorach opowiadań z serii O_KAZ. Literatura o Kazimierzu, jak również przeczytacie i oglądniecie te historie, które nie zostały nagrane w formie podcastów.
