Diaspora to z jednej strony odwołanie do mitu 'Żyda wiecznego tułacza’, z drugiej – próba zmierzenia się z problemem uchodźców; życiem poza własnym krajem i zachowaniem tożsamości.
Szabat to element scalający Żydów i pozwalający zachować łączność z tradycją bez względu na okoliczności. Szabat to doświadczenie uniwersalne. To bycie ze sobą i dla siebie; to bycie z najbliższymi i dla nich.
Zobaczcie, jak Diaspora i Szabat były obecne na 26. FKŻ.
O różnych aspektach życia w diasporze, o relacjach pomiędzy członkami diaspory i otaczającą ich większością, o Izraelu, który powstał ze scalenia wielu diaspor, mówili podczas festiwalu Diana Pinto (IT), Krzysztof Czyżewski (PL), prof. Edwin Seroussi (IL), Michael Wex (CA), Ambasador Izraela w Polsce Anna Azari (IL), a Noa Argov (IL) zaprezentowała słuchowiska pokazujące różnorodność diaspory. Kulminacją tego tematu była dyskusja panelowa, w której udział wzięli: Diana Pinto (IT), Krzysztof Czyżewski (PL), Konstanty Gebert (PL) oraz Maged Sahly (PL); prowadził ją red. Adam Szostkiewicz (PL).
Aby jeszcze lepiej zobrazować tematykę, zorganizowaliśmy w krakowskim Kinie Pod Baranami przegląd filmów „Za rok w Jerozolimie…”, w którym pokazaliśmy 6 dokumentów: izraelskie: Shanghai Ghetto, A Song of Loves – David Buzaglo, rumuński Aliyah Dada, amerykański RE-EMERGING: The Jews of Nigeria, australijski On the Bank of the Tigris: The Hidden Story of Iraqi Music oraz nagrodzony Oscarem dokument Strangers No More.
Oczywiście najlepszą ilustarcją różnorodności Diaspory był program muzyczny, o którym piszemy poniżej.
Jest najważniejszym świętem żydowskim, ale odwołuje się do uniwersalnych wartości ważnych dla wszystkich kultur i ludzi. Przez Żydów jest świętowany różnorodnie: nie tylko w zależności od stopnia religijności, ale też kraju zamieszkania, czy pochodzenia.
Daliśmy naszej publicznosci możliwość lepszego zrozumienia idei Szabatu, jego unikatowości i uniwersalności. Goście FKŻ mogli osobiście przeżyć Szabatu na wielu poziomach i w wielu aspektach.
Mamy nadzieję, że wielu z nich to doświadczenie weźmie ze sobą i zaadaptuje do własnego życia, nadając mu naturalny rytm i znajdując swoją własną przestrzeń w dzisiejszym rozpędzonym świecie.
O swoim doświadczeniu Szabatu opowiedzieli podczas FKŻ Monika i Stanisław Krajewscy oraz Konstanty Gebert, a istotę tego święta i rolę Szabatu w życiu Diaspory zaprezentował Michael Wex (CA).
Ponadto festiwalowa publiczność mogła przygotować się do świętowania Szabatu podczas warsztatów kulinarnych z Leah Koenig (USA), warsztatów pieśni jidysz z Jeffem Warschauerem (USA) oraz pieśni chasydzkich z Kantorem Benzionem Millerem (USA).
Najważniejszym momentem szabatowej części 26. FKŻ była możliwość uczestniczenia w szabatowych modlitwach i ceremoniach religijnych (Kabalat Szabat, Hawdala, Meławe Małke, poranna modlitwa szabatowa), jak też w uroczystej kolacji pop-up Szabat w dawnej modlitewni Chewra Tehilim u zbiegu ulic Meiselsa i Bożego Ciała.
Przy szabatowym stole spotkały się też dzieci uczestniczące w warsztatch dla dzieci, wraz ze swoimi rodzicami oraz gośćmi specjalnymi: Naczelnym Rabinem RP Michaelem Schudrichem oraz Dyrektorem FKŻ Januszem Makuchem.
zdjęcia: Michał Ramus
To właśnie muzyka najlepiej ilustruje zróżnicowanie kultury żydowskiej, które jest konsekwencją życia w Diasporze. Na scenie w synagodze Tempel, ale też w krakowskich kultowych klubach pokazaliśmy, jak różnorodnymi językami operuje muzyka żydowska, jak kultura żydowska czerpała i inspirowała kultury krajów, w której mieszkała żydowska Diaspora.
Tradycyjna inauguracja FKŻ, czyli Koncert Kantorów, miał w tym roku nową formułę. Kantorzy Benzion Miller, Yaakov Lemmer i Avraham Kirschenbaum wystąpili nie tylko z towarzyszeniem Chóru Wielkiej Synagogi w Jerozolimie pod dyrekcją Eli Yaffe, ale też z najlepszą krakowską orkiestrą kameralną Sinfonietta Cracovia.
Najbardziej wyczekiwanym festiwalowym wydarzeniem muzycznym był bez wątpienia koncert genialnego Kronos Quartet (US). W specjalnie na FKŻprzygotowanym programie znalazły się utwory współczesnych kompozytorów żydwoskich z różnych części świata, w tym Steve’a Reicha i Osvaldo Golijova. Utwór tego ostatniego wykonany został wspólnie z Davidem Krakauerem, dokładnie 20 lat od jego powstania.
Na scenie synagogi wystąpiła również gwiazda tureckiego rocka Selda Bağcan z izraelskim surfrockowym zespołem Boom Pam, Frank London z jego 'astro-węgierskim’ projektem The Glass House Orchestra, Daniel Kahn z The Brothers Nazaroff, jak również Leopold Kozłowski ze swoimi uczniami.
Przed Szabatem 1 lipca odbył się koncert specjalny pod patronatem Taube Foundation for Jewish Life and Culture, dedykowany pamięci nieżyjącego biznesmena i filatropa Jana Kulczyka. Dominika Kulczyk, córka biznesmena wraz ze swoją rodziną w synagodze Tempel wysłuchała koncert Diwan Saz (IL) z trójką wokalistów: chrześcijańską Arabką Lubną Salmeh, Rabinem Menachemem Davidem oraz 14-letnim beduinem Muhammadem Gadirem, zwanym Hamudi.
Festiwalowa scena offowa zagościła w kultowych krakowskich klubach: Forum Przestrzenie oraz Alchemia no i oczywiście w naszym Chederze! Zaprezentowali się tam: Riff Cohen (IL), Ola Bilińska (PL) z projektem Libelid, Totemo (IL), Ouzo Bazooka (IL), The Unternationale (USA/DE), MLDVA & Çınar Timur (PL/TR). Zagrali tam również polscy i izraelscy DJe: Khen Elmalech, David Pearl oraz Kfjatek.
Barka – uznawana za jeden z najlepszych klubów tanecznych w Krakowie – gościła już tradycyjnie śmietankę izraelskich DJów pracujących pod szyldem Tederu. Festiwalowy Teder Weekender tradycyjnie już był jedną z najlepszych imprez tanecznych lata w Krakowie.
W synagodze Poppera odbył się niezwykły koncert Klezmer Small Stars. Po raz pierwszy w historii festiwalu na jednej scenie zagrały wieloletnie uczestniczki festiwalowych warsztatów klezmerskich wspólnie ze swoimi nauczycielami i ich przyjaciółmi – największymi muzykami żydowskimi z USA.
Zwieńczeniem muzycznej części festiwalu był tradycyjny koncert Szalom na Szerokiej, podczas którego niemalże 20 000 osób z całego świata mogło przez 7 godzin słuchać i bawić się przy dźwiękach muzyki żydowskiej z całego świata. Gościem specjalnym koncertu był w tym roku izraelski zespół The Apples.
W programie festiwalu znalazły się również wydarzenia nie związane bezpośrednio z tematami wiodącymi 26. FKŻ.
Oprócz tradycyjnych już warsztatów muzyki klezmerskiej, warsztatów tańca (z nową prowadzącą: Avią Moore z Kanady), spotkań otwartych, czy warsztatów sztuki żydowskiej oraz serii zwiedzań Kazimierza, Podgórza i Krakowa, podczas tegorocznej edyzji odbyła sięcała seria spotkań i warsztatów literackich, zorganizowna wspólnie z Krakowskim Biurem Festiwalowym, w ramach projektu Kraków Miasto Literatury UNESCO. Wzięli w niej udział cenieni polscy pisarze: Jarosław Mikołajewski, Łukasz Orbitowski, Marta Masada, Magdalena Kicińska, Witold Bereś i Krzysztof Burnetko.
Głównym projektem artystycznym były artystyczne interwencje w dawnej Żydowskiej Szkole Rzemiosł na Kazimierzu: studenci krakowskiego Uniwersytetu Pedagogicznego i telawiwskiego Beit Berl College zmierzyli się z historią i tożsamością dawnej szkoły w projekcie Styczne.
W Centrum Kultury Żydowskiej swoje najnowsze wycinanki z cyklu Płonący pokazała Monika Krajewska, a Fundacja Pogranicze – multimedialną wystawę Niewidzialny most.
Ostatni dzień 26. FKŻ odbył się pod hasłem Jidyszowa niedziela. Agnieszka Legutko i Anna Rozenfeld przygotowały specjalny program o jidysz i w jidysz dla dzieci i dorosłych, którego nowatorskim elementem było zwiedzanie Kazimierza w jidysz!
Wspólnie z Mi Polin – parą współczesnych żydowskich designerów – można było również zwiedzić Kazimierz w poszukiwaniu śladów po mezuzach, a następnie samemu zaprojektować i wykonać własną mezuzę.
zdjęcia: Michał Ramus
Powrócili do Krakowa po wielu latach nieobecności, na zaproszenie FKŻ, z jedną z najnowszych produkcji w choreografii Ramiego Beera – If At All.
Spektakl niezwykle plastyczny, pełen emocji i różnorodnej muzyki został entucjastycznie przyjęty przez publiczność. NIemalże wszyscy w szczelnie wypełnionej sali ICE Centrum Kongresowego w Krakowie byli zgodni, że spektakl KCDC był bez wątpienia najlepszym z możliwych akcentów na zakończenie 26. edycji Festiwalu Kultury Żydowskiej, a sam spektakl – jednym z najważniejszych wydarzeń tej edycji.
Od wielu już lat, oprócz programu głównego, który przygotowuje nasze Stowarzyszenie, podczas festiwalu odbywają się wydarzenia towarzyszące, pokazujące współczesną społeczność żydowską w Polsce.
Są one organizowane przez naszych partnerów: JCC Krakow, Żydowskie Muzeum Galicja oraz Beit Kraków.
Prof. Monika Adamczyk-Garbowska (po prawej) oraz Shana Penn
Podczas specjalnego koncertu w piątkowy wieczór Shana Penn, Dyrektor Wykonawcza Fundacji Taubego, wręczyła Prof. Monice Adamczyk-Garbowskiej Nagrodę im. Ireny Sendlerowej, której fundatorem jest Taube Foundation for Jewish Life and Culture.
Janusz Makuch, założyciel i dyrektor FKŻ jest pierwszym laureatem tej nagrody (2008). Wśród nagrodzonych są również (m.in.): Dr Jan Kulczyk, Krzysztof Czyżewski, Małgorzata Niezabitowska, Prof. Maria Janion, Aleksander Kwaśniewski.
zdjęcia: Michał Ramus, Michalina Pieczonka, Szymon Makuch
| 290 ilość wydarzeń 26. FKŻ | 150 wydarzeń w programie głównym | 140 wydarzeń towarzyszących | 204 artyści, wykładowcy, instruktorzy |
| 58 wolontariuszy | 30 000 publiczność | 102 akredytowani dziennikarze | 285 informacji medialnych |
| 20 000 oglądalność retransmisji koncertu Szalom na Szerokiej w TVP2 | 11 922 fani strony festiwalowej na Facebook | 111 241 odsłon strony www festiwalu | 1 118 oglądający transmisję koncertu Szalom na Szerokiej na ninateka.pl |
| 24 461 oglądający transmisję na żywo koncertów na stronie actv.pl | 854 710 wyswietleń klipów na kanale FKŻ w serwisie YouTube | 1 434 subskrybentów kanały FKŻ na YouTube | 529 obserwujących na Instagramie |